مجراى اشکى مسيرى است که اشک را از فضاى بين پلکها به داخل بينى تخليه مى نمايد. غده اشکى که محل اصلى توليد اشک مى باشد در سمت خارجى پلک فوقانى قرار گرفته است و اشک پس از توليد در لبه هاى پلک حرکت کرده و از طريق دو روزنه ريز ،به نام پونکتوم وارد کانالهاى اشکى در طول ديواره پلکها شده و سپس وارد کيسه اشکى مى شود.

اشک تجمع يافته در کيسه اشکى از طريق يک مجراى استخوانى به نام مجراى اشکى وارد بينى مى شود. انسداد اين مسير در هر قسمتى مى تواند منجر به اشکريزش گردد. هر چند شايعترين محل انسداد ، قسمت مجراى اشکى مى باشد.انسداد مجراى اشکى مى تواند به صورت مادرزادى در اطفال يا به صورت اکتسابى در بالغين ديده شود. جهت تشخيص در اغلب موارد معاينه به همراه شستشوى مجرا کافى بوده و محل انسداد را مشخص مى نمايد. ندرتا ممکن است تصوير بردارى هسته اى نيز لازم باشد.

انسداد مجرای اشکی شیرخواران

حدود نيمى از نوزادان در بدو تولد دچار انسداد مجراى اشکى مى باشند ولي به علت ترشح ناچيز اشک، فاقد علامتند. حدود نود درصد از اين گروه تا يکماهگى بهبود يافته و مجراى اشکى ، با تکامل بيشتر باز مى شود. سايرين علامتدار مى شوند که به صورت اشکريزش، قى صبحگاهى چشمها،ترشح چرکى و گاها عفونت حاد بروز مى کند. از اين گروه ، نود درصد ديگر تا يکسالگى بهبود مى يابند.

طى اين مدت ماساژ مجراى اشکى و استفاده از انتى بيوتيک موضعى در صورت نياز ،کافى است. پس از يکسالگى شيرخوارانى که بهبود نيافته اند نياز به اقدام درمانى دارند که خط اول درمان ميل زدن مى باشد. انجام اين امر توسط افرادى که تجربه کافى ندارند ، مى تواند منجر به اسيب به مجراى اشکى گردد.

درمان انسداد مجرای اشکی شیرخواران

در صورتى که انسداد از نوع غشايي باشد پاسخ به درمان بسيار عاليست ولى در گروه کوچکى از اطفال ، انسداد از نوع استخوانى مى باشد که نياز به گذاشتن لوله سيليکونى دارند. اين اقدام نياز به برش جراحى ندارد و لوله پس از مدتى خارج خواهد شد. اغلب بيماران با اين اقدام درمانى بهبود مى يابند. در نهايت در گروهى که به علت شدت انسداد يا عدم تشکيل مجراى اشکى ، به هيچ يک از اقدامات فوق پاسخ نداده اند ، جراحى به صورت باز انجام خواهد گرفت و مسير اشکى جديدى به داخل بينى ايجاد خواهد شد.

انسداد مجراى اشکى بزرگسالان

علت انسداد مجراى اشکى اوليه بالغين، اغلب نامشخص است. اين واقعه در خانمها بيشنر ديده شده و با افزايش سن احتمال بروز ان بيشتر مى شود.علل ثانويه کمتر مطرح بوده و مواردى مانند شکستگى بينى، سابقه جراحى، تومورها و بيماريهاى التهابي بينى و سينوس در اين گروه قرار مى گيرند. اگر چه انسداد مجراى اشکى جزو علل شايع اشکريزش مى باشد، ولى علل پلکى و چشمى ديگرى نيز باعث اشکريزش مى شوند که لازم است همزمان بررسى گردند.انسداد مجراى اشکى، ابتدا به صورت تنگى مجرا اغاز شده که باعث اشکريزش در هواى سرد مى شود.

سپس به تدريج اين روند پيشرفت کرده و باعث انسداد کامل مى شود که ممکن است سالها طول بکشد. با انسداد کامل ، بيمار دچار اشکريزش دائمى شده و گاها ترشحات چرکى خواهد داشت. شروع التهاب و عفونت حاد که داکريوسيستيت ناميده مى شود، ناشايع نبوده و باعث درد شديد و تورم در گوشه داخلى چشم مى شود. اين عفونت مى تواند باعث تورم صورت و گاه نفوذ به کاسه چشم و ايجاد ابسه شود. در اين مورد مصرف انتي بيوتيک خوراکى يا تزريقى و تخليه ابسه ضرورى است. با توجه به ايجاد علائم فوق ، تمام بيماران مبتلا به اشکريزش ، نياز به معاينه کامل چشمى دارند.

درمان انسداد مجراى اشکى بزرگسالان

در صورت اثبات انسداد مجراى اشکى،درمان ،جراحى خواهد بود و ميل زدن ، برخلاف اطفال، هيچ نقشي در بهبود بالغين نداشته و تنها جهت معاينه کاربرد دارد. جراحى مى تواند با برش پوستى و يا از طريق بينى در برخى موارد خاص انجام شود که تشخيص اين امر به عهده چشم پزشک مسلط به بيماريهاى مجراى اشکى مى باشد.انجام جراحى مى تواند تحت بيهوشى عمومى يا بيحسى موضعى انجام شود.در مجموع موفقيت در درمان انسداد مجراى اشکى به عوامل مختلفى بستگى دارد که مهمترين ان محل و شدت انسداد است که نقشى تعيين کننده در نتيجه درمان دارد. انتخاب روش صحيح جراحى و تبحر کافى جراح و شناخت دقيق او از ساز و کار سيستم اشکى از ديگر عوامل مهم ، مى باشند.

نسخه اصلی مطلب انسداد مجاری اشکی چیست و چگونه درمان می شود ؟ را در سایت دکتر بهرام اشراقی بخوانید.

---